Aby poprawnie wyświetlić stronę wymagana jest najnowsza wersja przeglądarki.

Aby poprawnie wyświetlić stronę wymagana jest najnowsza wersja przeglądarki.

Zaktualizuj Internet Explorer bądź zainstaluj inną przeglądarkę.

Wpis został dodany do czytelni.Zamknij komunikat

Wpis usunięty.Zamknij komunikat

Dodaj wpis do czytelni.
Usuń z czytelni.
you tube
thumbnail
19
marca
wtorek
Józef, Bogdan, Marek
Budżet
System Elektronicznej
Skrzynki Podawczej
EBOK Wodociągi
Czujniki stanu powietrza
CZYTELNIA
kod

NIELĘGOWO

NIELĘGOWO
niem. Wiesenberg

Wieś znana co najmniej od końca XIV w.,w XV w. stanowiła własność Gryżyńskich. W roku 1512 Andrzej Gryżyński oddał Nielęgowo i Gryżynę Maciejowi Gostyńskiemu. Od 1543 r. należało do Anny Gostyńskiej, a wkrótce potem jako posąg jej córki Dobrochny przeszło w ręce Staręskich. W 1580 r. sprzedali wieś Łukaszowi Gołutowskiemu, po którym majątek odziedziczył jego syn Wacław. W roku 1651 od Wojciecha Gołutowskiego i jego żony Zofii z Koszutskich dobra kupił Grzegorz Mąkowski. Następnie od Wojciecha Mąkowskiego Nielęgowo i Gryżynę kupił w 1713 r. za 84,000 zł Wacław Zakrzewski. Od 1767 r. właścicielem majątku, wchodzącego w skład dóbr rycerskich Osiek, był Sylweriusz Zakrzewski, syn Franciszka Hermenegilda, a od 1833 r. jego synowie Karol i Józef Zakrzewscy. W 1840 r. odziedziczył je Eulogiusz Zakrzewski, a w 1841 r. Napoleon Zakrzewski, syn Hiacynta Zakrzewskiego. W roku 1870 Nielęgowo zostało wyodrębnione z dóbr Osiek i przeszło na własność jego syna Janusza Zakrzewskiego, który w 1876 sprzedał je Bernardowi Lorenzowi i jego żonie z d. Lehmann. Po nich w 1905 r. dziedziczył dobra Hermann Lorenz, a w 1910 r. Helena Lorenz z d. Foerster. Od 1918 r. do II wojny światowej właścicielem był dr Robert Lorenz. W 1881 r. powierzchnia dóbr wynosiła 502,7 ha, z czego 229,8 ha liczyły pola, 255,3 ha łąki, 15,1 ha pastwiska, a 2,5 ha nieużytki. Administratorem dóbr był wówczas niejaki Rahn. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła rasy Schwyzer i holenderskiej oraz w uprawie buraków cukrowych. W końcu XIX w. powierzchnia dóbr zwiększyła się do 526 ha. W 1913 r. prowadzono hodowlę 89 koni, 195 sztuk bydła i 227 sztuk trzody chlewnej.
W okresie międzywojennym znajdowała się tutaj zarejestrowana hodowla bydła rasy czarno-białej rasy nizinnej licząca 56 sztuk. Była tu również znana prywatna stadnina koni.

ZAŁOŻENIE DWORSKIE położone jest po pd. stronie drogi z Gryżyny do Nacławia. Składa się z zespołu rezydencjonalnego i folwarcznego.

ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY zajmuje zachodnią część założenia i składa się z dworu oraz z parku. Dwór usytuowany jest w pn.-środkowej części parku. Na pn. od rezydencji wznosi się budynek mieszkalny powstały prawdopodobnie po przebudowie dawnej oficyny.

DWÓR wzniesiony w 1902 r. przez Hermanna Lorenza. Murowany z cegły, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem wielospadowym pokrytym dachówką zakładową. W piwnicach sklepienie odcinkowe na belkach stalowych, wyżej stropy drewniane. Zbudowany na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu z ryzalitami pośrodku wszystkich elewacji z wyjątkiem pn. We wnętrzu pomieszczenia skupione wokół usytuowanego centralnie holu z klatką schodową od strony północnej. Główne wejście do dworu prowadzi od strony zachodniej, drugie boczne, od strony północnej. Elewacje budynku tynkowane z zachowaną bogatą dekoracją sięgającą do wzorów baroku oraz wykorzystującą aktualne tendencje - secesję. W przyziemiu boniowany cokół zakończony wydatnym gzymsem, na którym wsparte podokienniki otworów okiennych parteru. Otwory okienne ujęte w bogate obramienia z kartuszami w zwieńczeniu zakończonymi maskami. Szczególnie ozdobnie potraktowane zostały neobarokowe szczyty południowego i zachodniego ryzalitu, gdzie pojawił się motyw hermy, girlandy, ozdobnego kartusza. Wejście główne do dworu ujęte w architektoniczny portal złożony ze stylizowanych jońskich półkolumn, nad którymi belkowanie i przerwany u dołu naczółek zwieńczony schodzącymi się wolutami. W polu tympanonu kartusz herbowy z inicjałami "HL" pośrodku i ze wstęgą z napisem "ORA ET LABORA". Nad bocznym wejściem od strony elewacji północnej widnieje data "1902". Zachowana pierwotna stolarka okienna i drzwi oraz klatki schodowej. W pomieszczeniach parteru zachowana dekoracja sztukatorska.

PARK krajobrazowy o pow. ok. 3,10 ha założony został przypuszczalnie w 2 poł. XIX w. na wywyższeniu wśród łąk opadających w kierunku Obry. Część północna parku i zachodnia starsza, położona wyżej, część pd. i wschodnia młodsza o charakterze lasu łęgowego. Na granicy starszej i młodszej części stawek. Drzewostan w starszej części, liczący około 100 lat, składa się głównie z jesionu, dębu, klonu i robinii. W części pd. przeważa klon jesionolistny, wierzba i olcha czarna.

ZESPÓŁ FOLWARCZNY zajmuje wschodnią część założenia i składa się z podwórza gospodarczego, stodoły usytuowanej poza podwórzem oraz z kolonii domów pracowników folwarcznych.
W 1862 r. podwórze na rzucie zbliżonym do kwadratu z pojedynczymi budynkami w pierzejach pn., pd. i wsch., z nie zabudowaną pierzeją zachodnią, z jednym budynkiem pośrodku oraz z trzema niewielkimi budynkami położonymi na zachód od dziedzińca na terenie późniejszego parku. Kolonia domów pracowników folwarcznych znajdowała się przy bocznej drodze prowadzącej na wschód od podwórza i składała się wówczas z sześciu budynków. Obecnie podwórze o prawie nie zmienionym kształcie, z głównym wjazdem od strony pn. między oficyną, a podwórzem, gdzie zachowane ceglane słupy dawn. bramy wjazdowej. Z dawnej zabudowy podwórza ocalała stajnia (I) i obora (I) (murowana z cegły i częściowo z kamienia, z końca XIX w., przebudowana i podwyższona po 1945 r., obecnie częściowo zrujnowana) w pierzei pn. W pierzei wsch. brak obecnie starej zabudowy, a pierzeję południową zamyka długi budynek współczesnych garaży oraz obora (II) od strony zachodniej. Pierzeję zachodnią zamyka budynek gospodarczy połączony z kuźnią z końca XIX w. parterowy, ceglany, przebudowany. Pośrodku dziedzińca wznosi się stajnia (II). Na północ od podwórza po drugiej stronie drogi, na wprost wjazdu, zachowała się stodoła z pocz. XX w., murowana z cegły, tynkowana, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym dachówką.

STAJNIA (I), obecnie magazyn, wzniesiona przypuszczalnie w 4 ćw. XIX w., murowana z cegły, częściowo na kamiennej podmurówce, podpiwniczona w części zachodniej, parterowa, z magazynowym poddaszem, nakryta niskim dachem dwuspadowym pokrytym papą. Zbudowana na planie prostokąta z ryzalitem pośrodku elewacji frontowej południowej i od strony zachodniej. Tutaj też znajduje się dawne mieszkanie stajennego, w pozostałej części dwa pomieszczenia stajenne rozdzielone klatką schodową i pomieszczeniami pomocniczymi. W piwnicy sklepienie odcinkowe na gurtach, w pomieszczeniach stajni sklepienie odcinkowe na podciągach metalowych wspartych na żeliwnych kolumnach. Elewacje tynkowane z wyjątkiem kamiennego cokołu, być może pierwotnie z ceglanym detalem, obecnie otynkowanym. Otwory okienne zamknięte półkoliście, odcinkowo i prosto, ujęte w proste obramienia. Elewacje podzielone lizenami i zakończone prostym fryzem podokapowym i gzymsem wieńczącym.

STAJNIA (II), obecnie warsztat, zbudowana w 4 ćw. XIX w., murowana z cegły, parterowa z poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym papą. Niegdyś od strony pd. dostawiony był niższy budynek nakryty wysokim dachem dwuspadowym, obecnie nie istniejący (w tym miejscu wiata). Stajnia wzniesiona została na planie prostokąta, z wnętrzem podzielonym na dwa pomieszczenia nakryte sklepieniem odcinkowym na podciągach stalowych. Elewacje tynkowane z zachowanym częściowo ceglanym detalem w postaci narożnych lizen, gzymsu kordonowego i wieńczącego, obramień okien poddasza i drzwi.

OBORA (II) murowana z cegły na podmurówce z kamienia polnego, parterowa, z użytkowym magazynowym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym papą o wysuniętych okapach. Wzniesiona na planie prostokąta, ze sklepieniem kolebkowym na gurtach wspartych na żeliwnych kolumnach w przyziemiu, z wieźbą dachową krokwiowo-płatwiową. Elewacje tynkowane podzielone lizenami, prostym fryzem międzykondygnacyjnym i zwieńczone gzymsem. Otwory okienne i drzwiowe zamknięte odcinkowo, ujęte w proste opaski. Od strony wschodniej dostawione zewnętrzne drewniane schody prowadzące na poddasze, od zachodu dobudowana współczesna przybudówka.

KOLONIA DOMÓW PRACOWNIKÓW FOLWARCZNYCH  usytuowana na wschód od podwórza składa się obecnie tylko z dwóch domów (nr 14 i 15).

DOM NR 14 (sześciorak) wzniesiony w 4 ćw. XIX w., murowany z cegły, częściowo podpiwniczony, parterowy, z wysokim mieszkalnym poddaszem, nakryty niskim dachem dwuspadowym pokrytym papą. Budynek na planie prostokąta o identycznym układzie mieszkań składających się z przechodniej kuchni i dwóch pokoi. Elewacje tynkowane z ceglanym detalem w postaci cokołu, obramień wokół odcinkowo zamkniętych okien, gzymsu międzykondygnacyjnego.

DOM NR 15 (sześciorak) wzniesiony w 4 ćw. XIX w., murowany z cegły, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem dwuspadowym pokrytym dachówką, karpiówką. Elewacje tynkowane z ceglanym detalem w postaci niskiego cokołu obramień wokół odcinkowo zamkniętych otworów i gzymsu koronującego.

 

     Źródło:
Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz "Dawne budownictwa folwarczne" 
Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno Spożywczego w Szreniawie 1998r.,  wyd. cyt., s. 151-153

Aktualności aktualności
15 marca 2024 Kwalifikacja wojskowa w 2024 roku
14 marca 2024 Jarmark Wielkanocny
zobacz
obrazek
14 marca 2024
Mobilnie
kod
Przeglądaj naszą stronę na wszystkich
urządzeniach mobilnych.
Marzec
2024
p w s c p s n
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31